प्रस्तावनाखंड : विभाग चवथा - बुद्धोत्तर जग

प्रकरण २८ वें.
समाजनियमनात्मक विचार.

समाजनियमनपद्धतीची अवश्यकता.- जगांत असा कोणताहि भाग नाहीं कीं, ज्यांत समाजनियमनात्मक शास्त्राचा विकास झाला नाहीं. समाजनियमनात्क जी व्यावहारिक शास्त्रें आहेत त्यांचीं अनेक ठिकाणीं व अनेक काळीं भिन्न भिन्न स्वरूपें दृष्टीस पडतात. समाजनियमनपद्धतीशिवाय कोणताहि समाज चालावयाचा नाही, त्यामुळें समाजशासनपद्धती प्रत्येक समाजामध्यें प्रचलित असतात. आज आपणांस असें दिसून येईल कीं, सर्व यूरोपभर व अमेरिकेंत रोमन कायदेपद्धतीच ज्यांचें मूळ सांगतां येईल अशा कायदेपद्धती प्रचलित आहेत. जगांत आतांपर्यंत ज्या कायदेपद्धती प्रचलित आहेत त्यांत रोमन कायदेपद्धति ही सर्वांत अधिक प्रचलित आहे. त्या पद्धतीशीं स्पर्धा करणा-या समाजनियमनपद्धती तीनच आहेत. त्या म्हटल्या म्हणजे ब्राह्मणी धर्मशास्त्र, मुसुलमानी कायदेपद्धति आणि कांहीं अंशीं चिनी कायदेपद्धति या होत. जे लोक जगाच्या राजकीय स्पर्धेंत यशस्वी होतात त्यांचीच कायदेपद्धति चोहोंकडे प्रचजित होते. दुस-यांची कायदेपद्धति जरी कांहीं महत्त्व पावली तरी ती यशस्वी राष्ट्रांनीं तिचा आदर केल्यासच पावते.