प्रस्तावनाखंड : विभाग तिसरा. बुद्धपूर्वजग

प्रकरण ५ वें.
वेदकालांतील शब्दसृष्टि.

ध्वनिवाचक [ॠग्वेद]

             
ध्वनिवाचक शब्दांचें निरीक्षण केलें असतां असें दिसून येतें कीं भौतिक ध्वनि, पशुध्वनि आणि मनुष्यध्वनि या सर्व प्रकारच्या ध्वनींचे बोधक शब्द वेदांत आहेत. मनुष्यध्वनिवाचक शब्दांमध्यें निरनिराळे मनोविकार ज्या ध्वनींपासून व्यक्त होतात त्यांस स्वतंत्र शब्द आहेत, निरनिराळें विचार आणि भावना व्यक्त करण्याच्या प्रयोजनामुळें वेदभाषा बरीच प्रगल्भ झाली होती यास विशिष्ट ध्वनीच्या व्यंजनेसाठीं विशिष्ट शब्दांचें अस्तित्व हें प्रमाण आहे. यांत सामवेद उर्फ संगीतशास्त्र यांतील संज्ञांचा बोधक अशा मंद्र शब्दाखेरीज दुसरा शब्द सांपडत नाही. आणि मंद्र हा शब्द देखील संज्ञापद पावला होता याला प्रमाण नाही. यावरुन असें दिसतें कीं वेदमंत्रकालीं गाणीं असावींत, चाली असाव्यात पण त्यांस शास्त्रीय व्यवस्था देण्याचा प्रयत्न झाला नसावा.